Làm cách nào để người trồng trà từ bỏ những loại thuốc BVTV độc hại đang là vấn đề nan giải

Tăng cường sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn và có hiệu quả, từ đó giảm lượng thuốc bảo vệ thực vật sử dụng trên cây chè Thái Nguyên, đặc biệt dừng sử dụng Fipronil - hoạt chất thuốc bảo vệ thực vật thuộc nhóm độc 2, không được đăng ký sử dụng trên cây chè tại Việt Nam.

Cũng với nguyên nhân trên, hơn 2.000 tấn chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên khác của các doanh nghiệp tại Lâm Đồng hiện đang tồn kho, không thể xuất đi Đài Loan được. Lượng chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên bị trả lại và tồn kho tập trung chủ yếu tại 6 doanh nghiệp chuyên sản xuất, chế biến chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên tại TP Bảo Lộc và huyện Bảo Lâm.

Theo ông Lại Thế Hưng, từ thời điểm giữa năm 2014 đến nay, do ảnh hưởng dư luận về việc chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên Lâm Đồng nhiễm dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và dioxin từ phía Đài Loan dẫn đến việc tiêu thụ chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên gặp rất nhiều khó khăn, sản lượng chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên đen xuất khẩu 6 tháng đầu năm 2015 giảm mạnh. Sản phẩm chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên suất đi nước ngoài (chủ yếu là Đài Loan) bị kiểm tra khắt khe hơn trước đây.

Ông Nguyễn Văn Sơn, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lâm Đồng cho biết, để khắc phục dứt điểm tình trạng trên, sở đã cập nhật danh mục thuốc bảo vệ thực vật đăng ký sử dụng trên chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên, bổ sung và thực hiện mô hình khảo nghiệm các chủng loại thuốc bảo vệ thực vật có tiềm năng tốt nhằm thay thế thuốc Fipronil để khuyến cáo cho nông dân sử dụng. Tổ chức và triển khai cho nông dân cam kết không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có hoạt chất Fipronil trên cây chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên. Đây là hoạt chất có dư lượng vượt quá ngưỡng cho phép trong chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên dẫn đến việc 80 tấn chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên của Lâm Đồng bị phía Đài Loan trả về, hơn 2.000 tấn chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên khác của các doanh nghiệp đang “nằm chết” trong kho.

Lâm Đồng là tỉnh có diện tích chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên đứng đầu cả nước với 22.030 ha, hằng năm sản lượng chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên nguyên liệu thu về hàng trăm nghìn tấn.

Xã Hạnh Lâm, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An những ngày đầu tháng 7 trời vẫn nắng như đổ lửa. Trải dài trên cánh đồng trà, những búp non ngả màu vàng, đen sạm do bị nắng táp.

Chết cháy hàng loạt

Đứng cạnh vườn trà đã khô héo hết lá, ông Trần Văn Đức (ngụ xã Hạnh Lâm) buồn bã: “Chưa năm nào nắng hạn như năm nay, không có lấy một giọt mưa. Nắng quá nên toàn bộ mấy sào trà của tôi bị cháy hết, không thu hoạch được gì cả”.

Cách đồi trà của ông Đức không xa là vườn trà của  bà Trần Thị Ánh cũng đang bị chết héo. “Thu nhập của gia đình trông chờ vào mấy sào trà này, giờ xem như trắng tay” - bà rầu rĩ.

Dọc theo đường Hồ Chí Minh qua các xã Thanh Đức, Hạnh Lâm, Thanh Hương, Thanh Thịnh... của huyện Thanh Chương, đâu đâu chúng tôi cũng thấy những rẫy trà rũ lá vàng úa. “Nắng nóng, khô hạn khiến hơn 1.000 ha trà trên địa bàn bị cháy khô. Huyện đang thành lập đoàn tới các xã thống kê thiệt hại cụ thể của các hộ dân” - ông Lê Đình Thanh, Trưởng Phòng Nông nghiệp huyện Thanh Chương, cho biết.

Tại các huyện Anh Sơn, Con Cuông, Quỳ Hợp… ở tỉnh Nghệ An, nông dân cũng đang khốn đốn vì diện tích trà chết lan rộng. Riêng huyện Anh Sơn, thống kê của UBND huyện cho biết có khoảng 300 ha trà chết, 1.500 ha bị ảnh hưởng. Xã có diện tích trà bị thiệt hại lớn nhất là Thành Sơn với 55 ha, kế đến là Phúc Sơn 40 ha, Hùng Sơn 35 ha, Cẩm Sơn 30 ha, Khai Sơn 30 ha...

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) tỉnh Nghệ An, đến nay, toàn tỉnh có trên 2.260 ha trà cháy lá, thiệt hại từ 30%-70% và gần  850 ha bị cháy trên 70% buộc phải phá để trồng lại.

Tại Hà Tĩnh, nắng nóng kéo dài cũng khiến hàng trăm hecta trà ở các huyện Hương Sơn, Hương Khê chết héo. Nhiều hộ nông dân rơi vào cảnh trắng tay khi vườn trà chết cháy hàng loạt.

Khóc ròng vì tắc đầu ra

Trong khi đó, ngành trà Lâm Đồng đang vùng vẫy trong khó khăn do hàng ngàn tấn sản phẩm xuất khẩu bị tồn kho.

Đáng chú ý là trong thời gian gần đây, trà Lâm Đồng liên tiếp bị phía Đài Loan cáo buộc nhiễm dioxin và dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) vượt ngưỡng cho phép. Theo thống kê của Sở NN-PTNT tỉnh Lâm Đồng, trong 6 tháng đầu năm 2015, toàn tỉnh có 3.620 tấn trà đen tồn kho không thể xuất khẩu do bị phía Đài Loan cho rằng nhiễm dioxin và dư lượng Fipronil (loại thuốc dùng để diệt côn trùng) vượt ngưỡng cho phép.

Việc trà Lâm Đồng bị phía Đài Loan cáo buộc như trên kéo dài nhiều năm qua. Ngành trà và cơ quan chức năng trong nước đã yêu cầu đính chính nhưng vẫn chưa có kết quả. Trong khi đó, ông Lại Thế Hưng, Chi cục trưởng Chi cục BVTV tỉnh Lâm Đồng, xác nhận một số kết quả kiểm nghiệm trong nước cho thấy một lượng trà bị nhiễm thuốc BVTV là có thật.

Trước thực trạng đáng lo ngại nêu trên, mới đây, Chi cục BVTV - Sở NN-PTNT tỉnh Lâm Đồng phối hợp với Công ty CP Trà Lâm Đồng đã tổ chức họp khẩn bàn các biện pháp giảm thiểu dư lượng thuốc BVTV trên cây trà.

Ông Bùi Quang Khoa, Tổng Giám đốc Công ty Trà Lâm Đồng, cho rằng việc kiểm soát thuốc BVTV trên cây trà phải bắt đầu từ người dân. Bởi hiện nay, hầu hết các nhà máy sản xuất trà đen đều phải mua nguyên liệu từ nông dân. Do vậy, không thể nào kiểm soát được quá trình trồng và chăm sóc trà cũng như những hoạt chất thuốc BVTV nào đã được sử dụng trên nguyên liệu từ trước đó.

“Làm cách nào để người trồng trà từ bỏ những loại thuốc BVTV độc hại đang là vấn đề nan giải. Bởi lẽ, chúng ta chưa tìm ra sản phẩm thay thế có thể đáp ứng yêu cầu của nông dân và đáp ứng được những tiêu chí của hàng hóa khi xuất khẩu” - ông Khoa nhấn mạnh.

“Vấn đề đặt ra là cần nhanh chóng loại hoạt chất Fipronil cũng như các loại thuốc BVTV không được phép lưu hành khác ra khỏi cây trà. Đồng thời, cần nghiên cứu các loại sản phẩm thuốc thay thế phù hợp với những yêu cầu từ phía đối tác nhập khẩu. Có như vậy thì uy tín cũng như sản phẩm trà của chúng ta mới có thể bền vững được” – ông Nguyễn Văn Sơn, Phó Giám đốc Sở NN- PTNT tỉnh Lâm Đồng, nhìn nhận.

Nội dung trên là một trong những giải pháp chính được nêu ra tại hội nghị "Giải pháp nâng cao chất lượng chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên, chủ động hội nhập quốc tế" do Ủy ban Nhân dân tỉnh Lâm Đồng tổ chức tại "thủ phủ chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên" Bảo Lộc, ngày 29/7.

Theo Hiệp hội Chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên Việt Nam, năm 2015, diện tích, năng suất, sản lượng và xuất khẩu của toàn ngành chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên sẽ bị giảm đáng kể, một trong các nguyên nhân đến từ khó khăn của thị trường nên việc đầu tư của doanh nghiệp và nông dân giảm xuống.

Ông Đoàn Trọng Phương, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên Việt Nam, cho biết các thị trường nhập khẩu ngày càng đưa ra quy định nghiêm ngặt hơn, đặc biệt là mức dư lượng tối đa cho phép của các thuốc bảo vệ thực vật (như Đài Loan, Nhật Bản đã hạ mức dư lượng tối đa đối với Fipronil từ 0,005mg/kg xuống còn 0,002mg/kg), nguy cơ thu hẹp thị trường đang diễn ra, nhất là các thị trường truyền thống như Đài Loan, các nước châu Âu.

Theo Trung tâm Phân tích - Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, với mức giới hạn tồn dư tối đa cho phép mà Nhật Bản và Đài Loan thiết lập cho thấy gần như hoạt chất Fipronil hoàn toàn không được xuất hiện trong sản phẩm chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên xuất khẩu, do đó cần nói không với Fipronil và thay thế bằng những biện pháp phòng trừ dịch hại theo hướng bền vững.

Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lâm Đồng cũng đã xây dựng kế hoạch hành động quản lý dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trên chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên giai đoạn 2015-2020, với mục tiêu giảm thiểu dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trên sản phẩm chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên theo quy định Việt Nam và thị trường nhập khẩu các nước, trước mắt trong năm 2016, sản phẩm chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên chế biến không còn dư lượng Fipronil.Đến hết năm 2014, cả nước có khoảng 130.000ha chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên; trong đó, diện tích chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên kinh doanh khoảng 105.000ha, năng suất bình quân khoảng 7,7 tấn búp tươi/ha.

Sản lượng chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên khô khoảng 180.000 tấn; trong đó, xuất khẩu 145.000 tấn (trên 80%) đạt kim ngạch 240 triệu USD; còn lại tiêu thụ trong nước 35.000 tấn, đạt doanh thu 5.000 tỷ đồng. Trong đó, Lâm Đồng có trên 23.000ha chè Thái Nguyên và giá Chè Thái Nguyên, sản lượng 223.000 tấn, năng suất bình quân trên 10 tấn/ha, dẫn đầu cả nước (chiếm 21% diện tích và trên 30% sản lượng)./.