Những búp chè non mơn mởn được người dân hái về để sao chè.

Chè là cây phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu và là cây trồng chủ lực của nông dân thị trấn Sông Cầu, huyện Đồng Hỷ (Thái Nguyên), nhưng do tập quán canh tác cũ nên Giá Chè Thái Nguyên không cao. 

Từ khi được sự đầu tư của Nhà nước, hỗ trợ, hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật, Chè TânCương Thái Nguyên được sản xuất Chè Thái Nguyên theo quy trình sạch, có thương hiệu, được người tiêu dùng tín nhiệm, tăng thu nhập cho nông dân.

Thay đổi nếp nghĩ, cách làm

Ở thị trấn Sông Cầu, đất đai và khí hậu phù hợp, người dân đã tạo ra vùng sản xuất Chè Thái Nguyên chè, nhưng sản xuất Chè Thái Nguyên theo kinh nghiệm, thiếu kiến thức trong quá trình chăm sóc nên làm cho đất bạc mầu, chai cứng, hàm lượng mùn và tỷ lệ vi sinh vật hữu ích trong đất thấp, khả năng hút dinh dưỡng, quang hợp của cây chè giảm, sinh trưởng, phát triển chậm, số lứa hái trong năm ít, năng suất và chất lượng không tương xứng với lợi thế.

Mặt khác, việc phun thuốc bảo vệ thực vật ( BVTV) theo định kỳ gây lãng phí nguồn thuốc, phun không đúng thời điểm đối tượng sâu bệnh phát sinh gây hại, làm tăng khả năng kháng thuốc và bùng phát một số đối tượng sâu gây hại. Số lượng thuốc và số lần phun nhiều gây ô nhiễm môi trường, chưa bảo đảm thời gian cách ly làm ảnh hưởng đến chất lượng chè, ảnh hưởng đến sức khỏe người sản xuất Chè Thái Nguyên và người tiêu dùng. Sản xuất Chè Thái Nguyên, chế biến chè theo phương pháp thủ công quy mô hộ, chưa hình thành chuỗi liên kết sản xuất Chè Thái Nguyên. Việc quảng bá, tiêu thụ chè có nhiều hạn chế, Giá Chè Thái Nguyên chè thấp, thu nhập của người dân không cao.

Để nâng Giá Chè Thái Nguyên chè, cải thiện đời sống nông dân, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) đã giao Sở NN và PTNT Thái Nguyên, Trung tâm Khuyến nông Thái Nguyên xây dựng “Mô hình hình sản xuất Chè Thái Nguyên chè an toàn, nâng cao Giá Chè Thái Nguyên gia tăng và phát triển bền vững”. Mô hình được thực hiện trên diện tích 50 héc- ta tại thị trấn Sông Cầu với 150 hộ tham gia từ năm 2017.

Thực hiện mô hình, các hộ được tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ phân bón, thuốc BVTV, Trung tâm Khuyến nông Thái Nguyên, UBND thị trấn Sông Cầu cử cán bộ kỹ thuật kiên trì thuyết phục, hướng dẫn “cầm tay chỉ việc” cho nông dân thực hiện đúng quy trình từ thời điểm đốn chè, thời gian bón phân, lượng phân bón, hướng nông dân sử dụng thuốc BVTV sinh học và thảo mộc, thời điểm phun thuốc, thời điểm thu hái, chế biến, ghi chép sổ nhật ký, xây dựng mã vạch để truy xuất nguồn gốc.

Ông Nguyễn Đức Trọng, Trưởng làng nghề truyền thống xóm 9, Tổ trường tổ dịch vụ BVTV vui mừng: “Sau hai năm thực hiện mô hình, các hộ đã thay đổi tư duy, nhận thức về sản xuất Chè Thái Nguyên chè an toàn, nắm vững và thực hiện thuần thục các quy trình VietGap, các tổ liên kết sản xuất Chè Thái Nguyên chè vệ sinh an toàn thực phẩm hoạt động có hiệu quả, mẫu mã đóng gói được cải thiện, qua đó nâng cao năng suất và Giá Chè Thái Nguyên Chè Tân Cương Thái Nguyên”.

Tăng Giá Chè TháiNguyên

“Mô hình hình sản xuất Chè Thái Nguyên chè an toàn, nâng cao Giá Chè Thái Nguyên gia tăng và phát triển bền vững” đã giúp cho nông dân thị trấn Sông Cầu biết đầu tư phân bón, chăm sóc, tưới nước, quản lý sâu bệnh, thu hoạch bảo đảm khoa học. Nông dân chú trọng tưới nước cho chè trong thời gian khô hạn, vụ đông và hạn chế tối đa sử dụng phân đạm và thuốc BVTV hóa học là những yếu tố quyết định tăng năng suất, chất lượng chè, bảo đảm an toàn cho người sản xuất Chè Thái Nguyên và người tiêu dùng nên đã mang lại hiệu quả cao.

Thực hiện mô hình, năng suất trung bình chè búp tươi đạt 11,2 tấn/ héc- ta, tăng 2,6 tấn so với trước đây, tổng thu nhập bình quân đạt 249 triệu đồng/ héc- ta chè, cao hơn trước khi thực hiện mô hình là 106 triệu đồng, nếu chế biến thì mang lại Giá Chè Thái Nguyên bình quân đạt 336 triệu đồng/ héc- ta chè. Trong quá trình sản xuất Chè Thái Nguyên theo chuỗi Giá Chè Thái Nguyên, HTX chè Thịnh An và các tổ liên kết sản xuất Chè Thái Nguyên đã biết phát huy thế mạnh của từng thành viên, các thành viên bán chè tươi cho những người có kinh nghiệm chế biến để nâng Giá Chè Thái Nguyên, tạo thương hiệu Chè Tân Cương Thái Nguyên.

Lãnh đạo tỉnh Thái Nguyên đánh giá cao “Mô hình hình sản xuất Chè Thái Nguyên chè an toàn, nâng cao Giá Chè Thái Nguyên gia tăng và phát triển bền vững” tại thị trấn Sông Cầu.

Đáng chú ý là, đến nay ở thị trấn Sông Cầu, trong quá trình sản xuất Chè Thái Nguyên chè, người dân đã ứng dụng các biện pháp kỹ thuật cơ giới, xây dựng được những mô hình liên kết sản xuất Chè Thái Nguyên, chế biến, tiêu thụ chè vững chắc, bảo đảm an toàn thực phẩm, được người tiêu dùng tín nhiệm, đánh giá cao, chè chất lượng cao bán giá 1,5 triệu đồng/ kg, góp phần tích cực tăng thu nhập cho nông dân.

Bí thư Đảng ủy thị trấn Sông Cầu Đoàn Văn Điển cho biết: “Để có kết quả sản xuất Chè Thái Nguyên chè như ngày hôm nay, chúng tôi đánh giá cao việc tổ chức thực hiện mô hình một cách bài bản, khoa học của đội ngũ cán bộ kỹ thuật thuộc Trung tâm Khuyến nông tỉnh và cán bộ có liên quan ở thị trấn. Trong đó, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Vũ Thị Thương Huyền đã có công lớn trong việc tổ chức nông dân hăng hái thực hiện mô hình, nhiệt tình, tận tâm, tinh thần trách nhiệm, dám nghĩ dám làm để mang lại lợi ích cho nông dân”.

Đến thị trấn Sông Cầu, thấy những đồi chè san sát như bát úp, xanh mướt, được chỉnh trang đẹp mắt, gọn gàng. Đây là tiền đề để phát triển du lịch sinh thái, trải nghiệm vùng chè. Kết quả này có sự đóng góp không nhỏ của bà Huyền.

Bà Huyền cho biết: “Ngày nay chè sản xuất Chè Thái Nguyên ở thị trấn Sông Cầu được cấp mã số, mã vạch, được người tiêu dùng trong nước biết đến, tin dùng và tới đây sẽ xuất khẩu lô Chè Tân Cương Thái Nguyên đầu tiên sang Malaysia. Mô hình hình sản xuất Chè Thái Nguyên chè an toàn, nâng cao Giá Chè Thái Nguyên gia tăng và phát triển bền vững cần được nhân rộng trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên để nâng cao hơn nữa năng suất, chất lượng chè vốn đã được người tiêu dùng ưa chuộng”.

50ha chè trên địa bàn thị trấn Sông Cầu (huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên) được đưa vào Dự án Khuyến nông Trung ương “Xây dựng mô hình sản xuất Chè Thái Nguyên chè an toàn nâng cao Giá Chè Thái Nguyên gia tăng và phát triển bền vững” giai đoan 2017-2019, giúp người trồng chè nơi đây đã từng bước gieo trồng chăm sóc theo quy trình VietGap để nâng cao chất lượng sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường và dần có thu nhập ổn định.

Nằm gần tuyến quốc lộ 1B từ Thái Nguyên đi Lạng Sơn, thị trấn Sông Cầu được biết đến là nơi trồng chè với sự ra đời ban đầu của Nông trường Chè Tân Cương Thái Nguyên, nay là công ty TNHH Một Thành Viên Chè Tân Cương Thái Nguyên. Dẫn chúng tôi đi tham quan những đồi chè với búp mọc mơn mởn, thi thoảng xen lẫn vài cây chè bắt đầu ra hoa trắng muốt trong sương sớm là anh Vương Anh Tuấn- nhóm trưởng phụ trách diện tích 20ha trên tổng số 50ha nằm trong Dự án Khuyến nông Trung ương “Xây dựng mô hình sản xuất Chè Thái Nguyên chè an toàn nâng cao Giá Chè Thái Nguyên gia tăng và phát triển bền vững” giai đoan 2017-2019 trên địa bàn thị trấn Sông Cầu.

Anh Tuấn cho biết, đầu năm 2000, công ty TNHH MTV Chè Tân Cương Thái Nguyên làm ăn kém hiệu quả, giá thu mua bắt đầu sụt giảm khiến cho cuộc sống của người trồng chè gặp nhiều khó khăn. Chè được trồng ít đi do người dân phải tự tìm mối đầu ra tiêu thụ sản phẩm, nhiều hộ bắt đầu chuyển đổi sang cây trồng khác.

Thị trấn Sông Cầu được quy hoạch 50ha diện tích chè trồng theo quy trình VietGAP trong khuôn khổ Dự án Khuyến nông Trung ương “Xây dựng mô hình sản xuất Chè Thái Nguyên chè an toàn nâng cao Giá Chè Thái Nguyên gia tăng và phát triển bền vững”. Hiện tại người dân ở 4 làng nghề chè truyền thống của thị trấn Sông Cầu đang tập trung làm kinh tế gia đình chủ yếu từ nghề trồng chè. Những búp chè non mơn mởn được người dân hái về để sao chè. Sau đó người làm sẽ vào cho sao qua cho lá chè tươi khô hơn. Lá chè vò xong sẽ được đưa sao khô ở nhiệt độ cao và đủ thời gian để tạo hương và cánh chè đẹp. Sau khi sao khô, người làm sẽ sàng lọc để bỏ những vụn nhỏ.

Thế rồi, khi người dân đang lao đao vì nghề trồng chè và nguy cơ xóa sổ một trong những vùng chè nguyên liệu nổi tiếng Thái Nguyên ngày càng cao, đến đầu năm 2017 Dự án Khuyến nông Trung ương “Xây dựng mô hình sản xuất Chè Thái Nguyên chè an toàn nâng cao Giá Chè Thái Nguyên gia tăng và phát triển bền vững” giai đoan 2017-2019 do Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thái Nguyên làm chủ dự án đã triển khai trồng chè theo quy trình tiêu chuẩn VietGAP trên diện tích 50ha chè của thị trấn Sông Cầu.

Dự án đã tổ chức cho 150 hộ trồng chè trải dải trong 4 xóm của thị trấn Sông Cầu đi tham quan học hỏi kinh nghiệm tại một số vùng trồng chè nổi tiếng trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên và một vài tỉnh lân cận như Phú Thọ, Yên Bái... Từ việc chỉ quen trồng với giống chè trung du, nhiều hộ đã bắt tay vào chuyển đổi cơ cấu giống để tạo ra một số giống chè cành đặc sản như LDP1, Bát Tiên, Kim Tuyên… để cung cấp cho thị trường với sản lượng chè 30 tấn/vụ, có giá dao động từ 130.000 đồng/kg đến 500.000 đồng/kg, vào dịp sát Tết có giá bán từ 200.000 đồng/kg đến 800.000 đồng/kg.

Bên cạnh đó những người dân trồng chè đã được tham gia các lớp tập huấn kỹ thuật trồng chè để nắm bắt quy trình trồng, chăm sóc theo tiêu chuẩn VietGap do Dự án tổ chức. Trong quá trình sản xuất Chè Thái Nguyên, các hộ đều có cán bộ giám sát để đảm bảo chất lượng chè lúc thu hoạch. Với việc hạn chế sử dụng phân bón vô cơ, thay thế dần bằng phân bón hữu cơ, đồng thời hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu hóa học thay thế dần bằng thuốc trừ sâu sinh học, thảo mộc nên việc sản xuất Chè Thái Nguyên và chế biến ngày càng tạo ra các sản phẩm chè sạch, đảm bảo an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng.

Nhiều hộ gia đình đã đầu tư bao bì để đóng thành các sản phẩm giữ được hương chè.  Chất lượng Chè Tân Cương Thái Nguyên ngày càng có hương vị thơm ngọt nhờ quy trình trồng và chăm sóc được giám sát chặt chẽ. Nhiều cơ sở đã chuẩn bị máy hút túi chân không để hương vị thơm của chè khi đóng gói giữ được lâu. Các cơ sở sản xuất Chè Thái Nguyên chè cũng đã in tên hộ sản xuất Chè Thái Nguyên trên bao bì để người mua có thể dễ dàng tìm đến mua trực tiếp.   Với hương vị ngọt và đậm, sản phẩm chè của thị trấn Sông Cầu ngày càng được nhiều người tiêu dùng lựa chọn sử dụng và làm quà tặng.

Theo chị Vũ Thương Huyền- Phó Chủ tịch Thị trấn Sông Cầu, hiện nay trên địa bàn đã có 4 xóm đã được công nhận là làng chè truyền thống gồm xóm 5, xóm 9, xóm Tân Tiến, xóm Liên Cơ. Bên cạnh Hợp tác xã chè Thịnh An đứng ra thu mua tiêu thụ sản phẩm cho bà con trồng chè thì cũng có một số hộ cũng đã chủ động tìm mối tiêu thụ sản phẩm, đảm bảo thu nhập kinh tế chính của gia đình. Trong đó phải kể đến gia đình anh Vương Anh Tuấn ở xóm Tân Tiến với diện tích trồng 1ha, đem lại thu nhập 200 triệu/đồng/năm, hay gia đình anh Nguyễn Đức Trọng ở xóm 9 với diện tích trồng 1ha và thu mua thêm chè của 7 hộ khác có thu nhập 300 triệu/đồng/năm.

Có thể nói, với vị đậm và dịu ngọt của nước chè do sự tổng hòa bởi chất đất và quy trình trồng đảm bảo vệ sinh an toàn đến tay người tiêu dùng, sản phẩm ChèTân Cương Thái Nguyên ngày càng khẳng định vị thế thương hiệu của mình trên thị trường./.