Sản phẩm chè của HTX đã được tham gia các hội chợ lớn tại TP.HCM

Chuyển động tươi sáng cho ngành chè Thái Nguyên phát triển

Nhằm nắm bắt thực tế và có định hướng cho ngành chè Việt Nam trong giai đoạn tới, vừa qua, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh đã có chuyến khảo sát và làm việc tại một số HTX và vùng SX cũng như cơ sở SX chế biến chè tại tỉnh Thái Nguyên, nhất là tại 2 vùng chè thái nguyên lớn của tỉnh này là Tân Cương (TP Thái Nguyên) và huyện Đồng Hỷ.

Nhiều HTX chè tại Tân Cương đang chuyển mạnh sang hướng SX hữu cơ, chất lượng cao. (Ảnh: Quỳnh Trang).

Thứ trưởng đánh giá: Với diện tích chè nguyên liệu trên 21 nghìn ha (trong đó hơn 19 nghìn ha đang cho khai thác) và đang tiếp tục được mở rộng, Thái Nguyên đang là một trong 2 vựa chè lớn nhất cả nước (cùng với Lâm Đồng). Ngoài giống chè Trung du bản địa chiếm khoảng 50-60% tổng diện tích chè, Thái Nguyên đang đẩy mạnh việc đưa các giống chè mới vào SX như LDP1, PH8, TRI777... Đây là những giống chè do các viện nghiên cứu của Bộ NN-PTNT chọn tạo, có chất lượng tốt, năng suất cao, có thể bổ sung cho giống chè Trung du truyền thống. Thái Nguyên hiện cũng đã hình thành được hệ thống các vườn giống gốc, đảm bảo cung ứng giống chè có kiểm soát chặt chẽ về chất lượng...

Nhiều doanh nghiệp, cơ sở chế biến tại Thái Nguyên cũng đã đầu tư các dây chuyền chế biến, đóng gói hiện đại, đa dạng về chủng loại sản phẩm, trong đó chủ yếu đi vào dòng sản phẩm chè hái tay, chế biến chè xanh đặc sản, có giá bán bình quân lên tới 500 nghìn đồng/kg, nhiều dòng sản phẩm lên tới 3-5 triệu đồng/kg. Nhiều vùng nguyên liệu đã đẩy mạnh thâm canh, lắp đặt hệ thống tưới chủ động cho vườn chè, giúp nâng cao 20-30% năng suất so với trước đây. Một số hộ dân ở vùng chè Tân Cương (TP Thái Nguyên) cũng đã tiếp cận với SX chè công nghệ cao, sử dụng thiết bị bay định vị vệ tinh để phun thuốc BVTV; hoặc SX theo hướng hữu cơ (điển hình như HTX chè Trung du Tân Cương, cơ sở SX và chế biến chè Tiến Yên...). Tại vùng chè Tân Cương, hàng chục cơ sở SX, gắn với vùng nguyên liệu chè thái nguyên chất lượng cao đã thành công trong việc gắn SX chè với các dịch vụ du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái gắn với hoạt động SX, chế biến, quảng bá, tiêu thụ sản phẩm chè.

Bên cạnh đó, qua dự án khuyến nông Trung ương về SX chè an toàn, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững được triển khai tại Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019, đã tạo cú hích rất lớn cho việc hình thành vùng chuyên canh chè đảm bảo chất lượng, an toàn, bền vững. Đây là cơ sở rất quan trọng để ngành chè Việt Nam tiếp tục tái cơ cấu, từng bước đáp ứng sâu rộng hơn tại các thị trường khó tính, giá trị cao, đẩy mạnh XK...

Theo Thứ trưởng Lê Quốc Doanh, 4 tháng đầu năm 2019, kim ngạch XK chè của Việt Nam tăng trên 16%. Đây là tín hiệu rất sáng sau nhiều giai đoạn khó khăn của ngành chè. Vì vậy, chủ trương của Bộ NN-PTNT là sẽ phải tiếp tục tạo sự phát triển bền vững, chất lượng, an toàn, gắn với nâng cao giá trị gia tăng cho cây chè, trong đó, lấy Thái Nguyên làm mô hình trọng điểm để nhân rộng, tạo sự lan tỏa cho các vùng chè lớn khác của cả nước như Mộc Châu (Sơn La), Lâm Đồng, Tuyên Quang, Phú Thọ, Yên Bái...

“Sự thành công của dự án này sẽ là cơ sở để Bộ NN-PTNT tiếp tục rà soát, điều chỉnh, nhằm có các dự án tiếp theo để phát triển ngành chè bền vững, an toàn, theo chiều sâu, chất lượng cao...” – Thứ trưởng Lê Quốc Doanh nhấn mạnh.

Đổi mới phương thức khuyến nông Dự án khuyến nông SX chè an toàn, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững được giao cho Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thái Nguyên, địa phương có diện tích chè lớn nhất nước thời điểm hiện tại (khoảng hơn 21 nghìn ha) chủ trì triển khai. Đây là lần đầu tiên, một dự án khuyến nông cấp Trung ương được Bộ NN-PTNT đổi mới phương thức tổ chức triển khai, giao trực tiếp cho một trung tâm khuyến nông cấp tỉnh (Trung tâm Khuyến nông Thái Nguyên) chủ trì thực hiện. Quy mô của dự án, bên cạnh việc cải thiện cho khâu tổ chức SX, chế biến, tiêu thụ sản phẩm cho cây chè tại tỉnh Thái Nguyên, còn được triển khai tại 5 tỉnh khác có diện tích chè lớn ở phía Bắc gồm Hà Tĩnh, Phú Thọ, Tuyên Quang, Lào Cai và Yên Bái.

Tuy nhiên, kiểm soát dư lượng thuốc BVTV, nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị cho cây chè vẫn là vấn đề lớn mà ngành nông nghiệp đang đặt trọng tâm để tạo chuyển biến.

Thứ trưởng Lê Quốc Doanh kiểm tra dự án SX chè an toàn tại chè Thịnh An (thị trấn Sông Cầu, Đồng Hỷ, Thái Nguyên). (Ảnh: Quỳnh Trang).

Xuất phát từ yêu cầu ngày càng khắt khe về chất lượng cũng như những hạn chế trong khâu tổ chức SX, chế biến và tiêu thụ của ngành chè, từ năm 2017, Bộ NN-PTNT đã quyết định phê duyệt dự án khuyến nông Trung ương giai đoạn 2017-2019 về SX chè an toàn, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Dự án tập trung vào việc giải quyết một số nhiệm vụ trọng tâm về thâm canh chè, nâng cao năng suất, chất lượng, gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm, xây dựng thương hiệu...

Tại vựa chè TháiNguyên, kết quả sau gần 3 năm triển khai dự án cho thấy, những vấn đề nan giải của ngành chè lâu nay như sử dụng thuốc BVTV, nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm cho cây chè đã từng bước chuyển biến rõ rệt.

Là vùng SX chè truyền thống của tỉnh Thái Nguyên với diện tích trên 400ha, có lợi thế chất đất đồi rất phù hợp cho cây chè phát triển, tuy nhiên những năm trước đây, huyện Đồng Hỷ lại là địa phương được đánh giá có năng suất, giá trị cây chè còn rất thấp. HTX chè Thịnh An (thị trấn Sông Cầu, Đồng Hỷ) với những đồi chè đẹp miên man, là vùng chè lâu đời của huyện Đồng Hỷ.

Trước khi triển khai dự án do Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thái Nguyên triển khai, cây chè của HTX này có năng suất bình quân chỉ xoay quanh khoảng 8,5 tấn/ha/năm. Thiếu thông tin thị trường nên trước đây, lượng chè búp tươi của HTX chủ yếu được bán cho các NM chè tại địa phương, với giá chè nguyên liệu có thời điểm chỉ xoay quanh 10.000 đ/kg. Trị giá cây chè mang lại mỗi năm chỉ khoảng 100 triệu đồng/ha.

Với sự vào cuộc của dự án, một tổ dịch vụ BVTV được thành lập, phối hợp với HTX và cán bộ khuyến nông thường xuyên điều tra giám sát, dự tính dự báo sâu bệnh hại. Nông dân trồng chè từ chỗ phun thuốc theo cảm tính, đã được tư vấn, ghi chép lịch sử sử dụng thuốc BVTV theo nguyên tắc “4 đúng”, cung ứng các loại thuốc BVTV được phép sử dụng trên chè khi đến ngưỡng phải phun trừ, đảm bảo thời gian cách ly. Qua gần 3 năm triển khai dự án, số lần phun thuốc đã được giảm ½ so với trước đây. Bên cạnh đó, cây chè được áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật thâm canh như: bón phân cân đối; chăm sóc, tưới theo quy trình VietGAP...

Chỉ trong 3 năm triển khai dự án, năng suất, chất lượng chè của HTX Thịnh An đã có sự cải thiện vượt bậc. Nếu như trước đây, chè chỉ cho hoạch bình quân 6,5 lứa/năm (vụ đông gần như không cho thu hoạch) thì đến nay, các vùng chè triển khai dự án đã cho thu hoạch bình quân 8 lứa/năm. Năng suất chè từ mức bình quân 8,5 tấn/ha, đã tăng lên mức hơn 11 tấn/ha. Các chỉ tiêu về chất lượng chè thái nguyên búp như số búp/m2; trọng lượng búp tươi... được nâng lên rõ rệt, độ đồng đều cao.

Bà Vũ Thị Hảo, Giám đốc HTX chè Thịnh An cho biết: Đến nay, 150 hộ dân trồng chè tham gia dự án, với tổng diện tích hơn 50ha chè đã được chính thức công nhận quy trình SX chè đạt tiêu chuẩn VietGAP. Cùng với việc cải thiện chất lượng, tăng năng suất chè cao hơn trước trên 30%, dự án đã hỗ trợ kết nối thị trường tiêu thụ, tên tuổi sản phẩm chè của HTX dần được khẳng định. Sản phẩm chè của HTX đã được tham gia các hội chợ lớn tại TP.HCM, xây dựng các gian hàng trưng bày, giới thiệu sản phẩm quảng bá chè an toàn tại các tỉnh như Hải Phòng, TP Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Đà Nẵng, Bình Định, TP.HCM, Bình Dương... Chỉ trong 3 năm gần đây, HTX đã tạo được kênh tiêu thụ ổn định cho các dòng sản phẩm chè xanh an toàn VietGAP với giá cao.

“Trước đây, giá chè búp nguyên liệu các hộ dân chỉ bán cho các nhà máy trên địa bàn tỉnh khoảng 18.000 - 20.000 đ/kg, thì nay nhờ có đầu tiêu thụ ổn định, HTX đã bao mua toàn bộ chè búp tươi nguyên liệu cho toàn bộ hộ dân trong HTX với giá ổn định hơn 25.000 đ/kg. Cộng với việc giảm được chi phí SX từ 25-30% so với trước, giá trị thu nhập từ cây chè của bà con đã tăng thêm từ 50-70% so với khi chưa triển khai dự án” – bà Vũ Thị Hảo cho biết.